Klinisch fysicus

Een Klinisch Fysicus (KF) is een medisch specialist met een achtergrond in de natuurkunde (fysica). Deze professional past natuurkundige principes en technieken toe binnen de gezondheidszorg, voornamelijk gericht op medische technologie, beeldvorming en stralingstoepassingen. Het doel is om de diagnose en behandeling van patiënten te optimaliseren en de veiligheid voor zowel patiënten als medewerkers te waarborgen bij het gebruik van complexe medische apparatuur en stralingsbronnen.

In Nederland is "Klinisch Fysicus" een wettelijk beschermde titel, opgenomen in het BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg).

De taken van een Klinisch fysicus zijn onder meer:

De taken van een Klinisch Fysicus zijn divers en omvatten onder andere:

• Kwaliteitsborging en Veiligheid: Zorgen dat medische apparatuur (zoals MRI-scanners, CT-scanners, röntgenapparaten, bestralingstoestellen, echoapparatuur, lasers) correct functioneert, voldoet aan wettelijke eisen en veilig is voor patiënt en personeel. Dit omvat regelmatige controles, kalibraties en het opstellen van veiligheidsprotocollen.
• Stralingsbescherming: Optimaliseren van het gebruik van ioniserende straling (zoals röntgen- en gammastraling) om de stralingsdosis voor patiënten en personeel zo laag als redelijkerwijs mogelijk te houden (ALARA-principe), zonder de diagnostische of therapeutische kwaliteit te compromitteren. De KF is vaak ook de stralingsbeschermingsdeskundige (SBD) van het ziekenhuis.
• Technologie Management: Adviseren bij de aanschaf, implementatie en ingebruikname van nieuwe medische technologieën en apparatuur.
• Klinische Ondersteuning:Radiotherapie: Berekenen van bestralingsplannen, controleren van de dosisafgifte, ontwikkelen en implementeren van nieuwe bestralingstechnieken.
• Radiologie en Nucleaire Geneeskunde: Optimaliseren van beeldvormingsprotocollen (bijv. voor CT, MRI, PET), kwaliteitscontroles van beelden en apparatuur, dosisberekeningen.
• Audiologie: Technische ondersteuning bij gehooronderzoek en -implantaten (zoals cochleaire implantaten).
• Onderwijs en Onderzoek: Geven van onderwijs aan artsen, laboranten en andere zorgprofessionals over de fysica en technologie achter medische apparatuur en stralingsveiligheid. Daarnaast doen ze vaak wetenschappelijk onderzoek om technieken te verbeteren of nieuwe toepassingen te ontwikkelen.

Waar werkt een Klinisch fysicus

Klinisch Fysici werken voornamelijk in ziekenhuizen, met name in:

• Academische medische centra (UMC's)
• Grote algemene ziekenhuizen
• Gespecialiseerde klinieken (bijv. radiotherapeutische centra)

Ze zijn meestal verbonden aan afdelingen zoals:

• Radiotherapie (bestraling)
• Radiologie (röntgen, CT, MRI)
• Nucleaire Geneeskunde (PET, SPECT)
• Klinische Fysica & Instrumentatie
• Audiologische centra

Soms werken ze ook bij overheidsinstellingen (zoals de ANVS in Nederland), in de industrie (ontwikkeling van medische apparatuur) of bij adviesbureaus.

Wat verdient een Klinisch fysicus

Het inkomen van een Klinisch Fysicus in Nederland is geregeld via de CAO Ziekenhuizen. Ze worden doorgaans ingeschaald in de hogere functiegroepen, vaak FWG 70, 75 of 80, afhankelijk van ervaring, verantwoordelijkheden en positie (bijv. opleider).

Indicatie Bruto Maandsalaris (per 30 april 2025):

• Startend Klinisch Fysicus (FWG 70): Ongeveer € 5.500 - € 8.200
• Ervaren Klinisch Fysicus / Opleider (FWG 75-80): Kan oplopen tot circa € 9.000 - € 12.500+

Let op: Dit zijn bruto bedragen op basis van een fulltime dienstverband. Het exacte salaris hangt af van de inschaling, werkervaring, en eventuele toeslagen. De bedragen kunnen jaarlijks veranderen door CAO-onderhandelingen.

Voor België is het lastiger een exact maandsalaris te geven, omdat de salarisstructuren anders zijn. De functie heet daar vaak "Ziekenhuisfysicus" of "Deskundige medische stralingsfysica". Het salaris is vergelijkbaar met andere hooggespecialiseerde medische functies in ziekenhuizen, maar de specifieke schalen kunnen verschillen per ziekenhuisnetwerk en regio.

Aantal werkzaam in Nederland

• Nederland: Volgens de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica (NVKF) zijn er momenteel (schatting eind 2024/begin 2025) ongeveer 650-700 geregistreerde Klinisch Fysici werkzaam. Daarnaast zijn er nog Klinisch Fysici in opleiding.
• België: De term is hier "Ziekenhuisfysicus" of "Deskundige medische stralingsfysica". Het exacte aantal is moeilijker te bepalen, maar schattingen via de Belgian Hospital Physicists Association (BHPA) suggereren dat er enkele honderden (waarschijnlijk rond de 300-400) erkende deskundigen werkzaam zijn. De criteria en registratie kunnen iets verschillen van Nederland.

Welke opleiding heeft de Klinisch fysicus gevolgd

• Opleidingsniveau: Universitair (Wetenschappelijk Onderwijs - WO).
• Vooropleiding: Een afgeronde relevante Masteropleiding (MSc).

De meest gangbare vooropleidingen zijn:

• (Technische) Natuurkunde
• Biomedische Technologie / Medical Physics

Soms kunnen studenten met een andere technische of natuurwetenschappelijke master (mits met voldoende natuurkundige component) ook instromen, eventueel na het volgen van aanvullende vakken.

Hoe lang duurt de opleiding tot Klinisch fysicus

De vooropleiding (de universitaire studie die toegang geeft tot de specialisatie) duurt:

• Bacheloropleiding (BSc): Typisch 3 jaar.
• Masteropleiding (MSc): Typisch 2 jaar.

Totaal duur vooropleiding: Dus ongeveer 5 jaar studeren aan het HBO voordat men kan solliciteren naar een opleidingsplaats tot Klinisch Fysicus.

Belangrijk: Na deze 5-jarige vooropleiding volgt nog de specialistische opleiding tot Klinisch Fysicus. Dit is een post-master opleiding die in Nederland 4 jaar duurt en grotendeels plaatsvindt in een ziekenhuis (werken en leren). Pas na afronding van deze 4-jarige opleiding kan men zich registreren als Klinisch Fysicus.

Het opleidingsniveau van een Klinisch fysicus is HBO.

Enkele wetenswaardigheden over de Klinisch fysicus

• Cruciale rol: Klinisch Fysici spelen een onmisbare rol in de moderne, technologisch geavanceerde gezondheidszorg. Zonder hun expertise kunnen veel diagnostische en therapeutische technieken niet veilig en effectief worden ingezet.
• Brugfunctie: Ze vormen een belangrijke brug tussen de technische wereld (fysica, apparatuur) en de medische wereld (artsen, patiëntenzorg).
• Innovatie: Ze zijn vaak betrokken bij de implementatie en ontwikkeling van de nieuwste medische technologieën.
• Klein maar Fijn: Het is een relatief klein specialisme vergeleken met bijvoorbeeld artsen of verpleegkundigen, maar wel zeer gespecialiseerd.
• BIG-registratie (NL): De titelbescherming en registratie in het BIG-register onderstreept het belang en de verantwoordelijkheid van het beroep in Nederland.
• Internationale Samenwerking: Er is veel internationale samenwerking en standaardisatie op het gebied van medische fysica.

Extra informatie over de Klinisch fysicus

Hoewel "Klinisch Fysicus" de officiële en beschermde titel is in Nederland, worden soms ook andere termen gebruikt of zijn er nauw verwante benamingen:

• Medisch Fysicus / Medical Physicist: Dit is de meest gebruikte internationale term en wordt ook vaak als synoniem gebruikt.
• Ziekenhuisfysicus: Deze term wordt met name in België vaker gebruikt.
• Stralingsdeskundige / Stralingsfysicus: Deze termen dekken vaak een deel van het werkveld (met name radiotherapie en stralingsbescherming), maar "Klinisch Fysicus" is breder.