AIOS Psychiatrie

AIOS staat voor Arts In Opleiding tot Specialist. Een AIOS Psychiatrie is dus een afgestudeerde basisarts die is toegelaten tot de specialisatieopleiding om psychiater te worden. Het is een dubbele rol: de AIOS is enerzijds een werknemer (arts) die patiënten behandelt, en anderzijds een 'student' die onderwijs volgt en getoetst wordt door supervisoren.

Het cruciale verschil met een psycholoog is dat een AIOS Psychiatrie een medicus is. Zij benaderen psychische problemen ook vanuit een biologisch/medisch perspectief en zijn bevoegd om medicatie voor te schrijven en lichamelijk onderzoek te doen.

De taken van een AIOS Psychiatrie zijn onder meer:

Een AIOS voert, onder supervisie van een gediplomeerd psychiater, grotendeels dezelfde werkzaamheden uit als de specialist. De mate van zelfstandigheid groeit gedurende de opleiding.

Kerntaken:

• Diagnostiek: Het voeren van intakegesprekken (psychiatrisch onderzoek), observeren van patiënten en het stellen van diagnoses volgens classificatiesystemen (zoals de DSM-5).
• Behandeling: Opstellen van behandelplannen. Dit omvat vaak een combinatie van farmacotherapie (medicijnen voorschrijven) en psychotherapie (gesprekstherapie).
• Somatische screening: Omdat de AIOS arts is, voeren zij ook lichamelijk onderzoek uit en vragen zij labonderzoek of hersenscans aan om lichamelijke oorzaken van gedrag uit te sluiten.
• Crisisinterventie: Werken in de crisisdienst (vaak buiten kantooruren) om patiënten met acute ernstige problemen (bijv. suïcidaliteit of acute psychose) te beoordelen en direct in te grijpen.
• Samenwerken: Veel overleg met verpleegkundigen, psychologen en maatschappelijk werkers in een multidisciplinair team.

Waar werkt een AIOS Psychiatrie

De werkplekken rouleren gedurende de opleiding om ervaring op te doen in verschillende settings:

• GGZ-instellingen: Grote organisaties voor Geestelijke Gezondheidszorg (zowel in klinieken als poliklinisch).
• Ziekenhuizen: Op de PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis) of de PUK (Psychiatrische Universiteitskliniek).
• Crisisdiensten: Acute zorg, vaak gekoppeld aan een regio.
• Specifieke afdelingen: Zoals kinder- en jeugdpsychiatrie, ouderenpsychiatrie, verslavingszorg of forensische psychiatrie.

Wat verdient een AIOS Psychiatrie

De meeste AIOS in de psychiatrie vallen onder de CAO SBOH (de werkgever voor artsen in opleiding in o.a. de huisartsgeneeskunde en psychiatrie bij GGZ-instellingen). Werkt de AIOS direct in dienst van een Academisch Medisch Centrum (UMC), dan geldt de CAO UMC.

• Bruto maandsalaris (SBOH 2024 indicatie):
• 1e jaars AIOS: € 3.910,-
• Oplopend tot circa € 4.549,- in het laatste jaar.
• Toeslagen: Hier komt nog vakantiegeld (8%) en een eindejaarsuitkering (8,3%) bij.
• ORT (Onregelmatigheidstoeslag): Door avond-, nacht- en weekenddiensten kan het netto inkomen aanzienlijk hoger uitvallen (gemiddeld enkele honderden euro's bruto extra per maand, afhankelijk van het dienstrooster).

Aantal werkzaam in Nederland

• Totaal aantal psychiaters: Er zijn in Nederland ongeveer 4.000 geregistreerde psychiaters.
• Aantal AIOS: Er zijn jaarlijks landelijk ongeveer 150 nieuwe opleidingsplekken (instroom). Aangezien de opleiding 4,5 jaar duurt, zijn er op elk moment naar schatting zo'n 600 tot 700 AIOS Psychiatrie werkzaam in Nederland.

Welke opleiding heeft de AIOS Psychiatrie gevolgd

Het opleidingsniveau is WO+ (Wetenschappelijk Onderwijs plus specialisatie). Het is een van de langste opleidingstrajecten in Nederland.

De vereiste vooropleiding:

• VWO: Met profiel Natuur & Gezondheid of Natuur & Techniek (inclusief Biologie).
• WO Geneeskunde: Bachelor en Master Geneeskunde.
• Basisarts: Na het behalen van het artsexamen en BIG-registratie is men basisarts.
• Selectie: Sollicitatie voor een opleidingsplek psychiatrie (dit is een sollicitatieprocedure, geen automatische doorstroom).

Hoe lang duurt de opleiding tot AIOS Psychiatrie

Het totale traject duurt minimaal 16,5 jaar vanaf de start van de middelbare school tot aan de registratie als psychiater.

1. VWO: 6 jaar.
2. Geneeskunde (Bachelor + Master): 6 jaar (in de praktijk lopen studenten vaak enkele maanden uit).
3. Wachttijd/Ervaring (ANIOS): Veel artsen werken eerst 1 of 2 jaar als ANIOS (niet in opleiding) om ervaring op te doen en hun kansen op een opleidingsplek te vergroten.
4. Specialisatie Psychiatrie: 4,5 jaar (bij een fulltime dienstverband).
• Opbouw: 2,5 jaar basisopleiding + 2 jaar verdieping (bijv. ouderen, kind & jeugd of volwassenen).

Het opleidingsniveau van een AIOS Psychiatrie is WO.

Enkele wetenswaardigheden over de AIOS Psychiatrie

• Tekortberoep: Er is een groot tekort aan psychiaters in Nederland. De banenkans na de opleiding is hierdoor 100%.
• Verschil met psycholoog: Een veelgemaakte vergissing is dat mensen denken dat een psychiater en psycholoog hetzelfde zijn. Ezelsbruggetje: een psychiater is een arts (mag medicijnen voorschrijven), een psycholoog niet.
• Wet Zorg en Dwang: Als AIOS krijg je te maken met juridische aspecten, zoals de Wvggz (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg). Dit gaat over het verplicht opnemen of behandelen van patiënten die een gevaar vormen voor zichzelf of anderen, een zeer ingrijpende bevoegdheid.
• Zwaarte: Het beroep wordt soms als mentaal zwaar ervaren door de confrontatie met ernstig lijden en suïcidaliteit, maar scoort ook hoog op werktevredenheid door de intellectuele uitdaging en de tijd die er is voor patiëntencontact vergeleken met andere specialismen (zoals chirurgie).

Extra informatie over de AIOS Psychiatrie

• Arts-assistent (Dit is de overkoepelende term voor artsen in het ziekenhuis die nog geen specialist zijn).
• Psychiater in opleiding.
• Arts in opleiding.